KỸ NĂNG CẦN CÓ CỦA NGHỆ NHÂN KHẢM TRAI

Nghề khảm trai có rất nhiều người làm, nhiều thầy, nhiều thợ. Nhưng không phải ai cũng có thể trở thành nghệ nhân.

Ở làng Chuôn ngọ, Chuyên Mỹ, Phú Xuyên, Hà Nội – nơi sản sinh ra nghề khảm trai, có rất nhiều doanh nhân tre, nổi tiếng, mang niềm đam mê và tình yêu đặc biệt với chạm khảm. Ở nơi đây, nghề được truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác, từ ông bà, tới cha mẹ, sau đó là con cháu trong nhà. Cứ như vậy, nghề được lưu giữ và phát triển, mà sau này, khảm trai không chỉ được ứng dụng trên những bức tranh, mà còn được đưa vào các vật dụng của đời sống hàng ngày như đũa, hộp giấy, xỏ gót giày,v.v….

Theo những nghệ nhân trong làng, nghề khảm trai là một nghề rất khó. Người làm khảm không chỉ phải dày công, mà còn phải đáp ứng được những kỹ thuật phức tạp và rủi ro với nghề. Chính bởi vậy, người học nghề thì không ít, nhưng người theo được và trụ vững với nghề khi không có bao nhiêu.

Để tạo ra một bức tranh khảm hoàn thiện, cần thực hiện 5 công đoạn cơ bản: Đầu tiên là xẻ, mài và ép ốc, trai; thứ hai là châm vạch ốc; tiếp đó là kỹ thuật chạm đục trên mặt gỗ rồi lấy mảnh ốc đã châm vạch gắn xuống mặt gỗ; thứ tư, là công đoạn mài, đánh bóng, tỉa gọt, sau khi đã gắn từng mảnh ốc đã khảm xuống mặt gỗ. Kết thúc các công đoạn trên, là việc truyền thần cho tranh. Ở mỗi công đoạn trên, chỉ cần làm hỏng nguyên liệu ở đoạn nào, là phải làm lại nguyên liệu ở đoạn đó.

Tất cả đều cần sự tỉ mỉ, chuẩn xác tuyệt đối, không được cẩu thả hoặc sơ sẩy một chút nào. Để trở thành nghệ nhân, cần phải làm được những họa tiết tinh xảo và hoàn mỹ tới mức “nhỏ như một sợi tóc”. Ngoài ra, người thợ nghề cần phải có con mắt thẩm mỹ tinh tế, sử dụng phối trộn các màu vân của ốc, trai một cách hoàn hảo vào từng vị trí phù hợp. Nhờ đó, bức tranh không chỉ đúng về hình thức, mà còn đẹp về màu sắc, mô phỏng, truyền tải cái hồn của sự vật, sự việc như hiện thực.

“Sản phẩm khảm trai khá đắt tiền, bởi nguyên liệu phải nhập với giá thành cao, đó là chưa kể những sơ suất nhỏ khi thực hành cũng làm hỏng giá trị toàn sản phẩm” – Anh Năm, một nghệ nhân cho biết.

Để tạo nên những tác phẩm độc đáo, chất lượng cao, người nghệ nhân khảm trai đã phải đánh đổi, hy sinh rất nhiều về thời gian, công sức và tâm huyết. Bởi vậy, phải thực sự yêu nghề này mới có thể gắn bó được với nghề. Và cũng phải gắn bó với nghề, mới có thể tạo ra những tác phẩm tinh xảo, hoa mỹ nhất.